दोलखा २९ जेठ,,
दोलखालाई राजधानी काठमाण्डौ संग जोड्ने जिल्लाको प्रमुख लाईफलाईन सडक लामोसाँघु–चरिकोट–जिरी सडकको ईतिहास ४० बर्ष पुरानो हो । ३० दशकको सुरुवाती सम्म दोलखालीहरु राजधानी आउजाउ गर्न हिडेर बाह्रबिसे पुग्थे । चिन सरकारले कोदारी राजमार्ग २० सालमै खोलेको थियो । दोलखालीहरु हिडेर बाह्रबिसे, खाडीचौर, सुकुटे र दोलालघाट पुग्थे र त्यहाँबाट काठमाण्डौ आवतजावत गर्थे ।
२०३२ सालबाट स्विस सरकारले लामोसाँघु–जिरी सडकको ट्रयाक अन्न शुरु ग¥यो । सगरमाथाको प्रवेशद्धारका रुपमा चिनिने सुन्दर पर्यटकीय नगरी जिरी उपत्यका सम्म्म सडक पु¥याउनु उसको उद्धेश्य थियो । जिरीको भुगोल स्विटजरल्याण्डको ज्युरिच शहर संग ठ्याक्कै मिल्दथ्यो । त्यसैले प्रभावित भएर स्विस सरकारले जिरीको विकास गरिरहेको थियो । ३२ सालबाट खनिएको लामोसाँघु–जिरी सडक २०३८ सालमा पूरा भयो । सिन्धुपाल्चोकको खाडीचौर देखि दोलखाको सदरमुकाम चरिकोट हुँदै जिरी पु¥याईएको १ सय १० किलोमिटर सडक ३.५ मिटर चौडा हुने गरि कालोपत्रे भएपछि दोलखा जिल्लाले विकासमा फड्को मारेको हो । विकासमा फड्को मार्दै गर्दा दोलखामा बिभिन्न लगानी सहित विकासका पूर्वाधर भित्रिए र धमाधम बने । १० बर्षेद्धन्दकालमा पूर्वाधर बन्ने क्रम केही समय ढिलाई भयो । तर मुलुक शान्तिप्रक्रियामा गईसकेपछि धमाधम विकासका पूर्वाधार बन्दै गयो । दोलखामा बजार विस्तार हुदै गए । माथिल्लो तामाकोशी सहित दर्जनौंको संख्यामा राष्ट्रिय महत्वका जलबिद्युत आयोजनाहरु निर्माण शुरु भए । पर्यटन उकासियो । सबै क्षेत्रमा चहलपहल बढ्दै गयो । यही क्रममा जिल्लाको लाईफलाईन सडकमा सवारीको चाप बढ्दै गयो । भनिन्छ सडक नै विकासको मेरुदण्ड हो । त्यसैले दोलखा विकासको प्रमुख मेरुदण्ड लामोसाँघु–जिरी सडकको स्तरोन्नत्ती गर्ने निर्णयमा सरकार पुग्यो । त्यसका लागि भारतिय एक्जीम बैंक संग ऋण लगानीमा सम्झौता भयो । यो दातृ निकाय मार्फत लामोसाँघु–जिरी सहित बिभिन्न सडकहरुको स्तरोन्नत्ती गर्ने सम्झौता भएको हो । सम्झौता पछि सडक बिभागले सिन्धुपाल्चोकको खाडीचौर देखी मुडे बजार हुँदै दोलखा सदरमुकाम चरिकोट बजार सम्मको सडकलाई पहिलो चरणमा विस्तार गर्नका लागि दुई खण्डमा ठेक्का निकाल्यो । पहिलो खण्ड सिन्धुपाल्चोकको खाडीचौर बजार देखि मुडे बजार भन्दा तल्लो मोड सम्म २५ किलोमिटर र दोस्रो खण्ड उक्त स्थान देखि दोलखा सदरमुकाम चरिकोट सम्म ३० किलोमिटरमा छुट्टा छुट्टै प्याकेज बनाएर ठेक्का लागेको हो ।
दोस्रो खण्ड समेत कालोपत्र बिस्तार गर्न २०७५ सालमा चरिकोट–जिरी सडकको ५५ किलोमिटर खण्डको ठेक्का लाग्यो । यो खण्डको ठेक्का लामा कन्ष्ट्रक्सनले जिम्मा पाएको हो ।
उडहिल/लामा कन्ष्ट्रक्सनको रफ्तारका काम
सडक विस्तारका लागि निर्माणको जिम्मा पाएको भारतिय कम्पनि उडहिल र नेपाली कम्पनी लामा कन्स्ट्रक्सन प्रालिको रफ्तारका कारण नै चरिकोट जिरी सडक आयोजनाको काम समयमा सम्पन्न भएको छ । ठेक्का सम्झौता पछि २०७५ चैत महिनाको अन्तिम साताबाट निर्माण सुरु गरेको निर्माण कम्पनीले विशेष परिस्थिती बाहेक लगातार काममा आफ्ना सबै संयन्त्र प्रयोग गरेको थियो । जसका कारण तोकिएको समयअवधि र आयोजनाले थप गरेको समय भित्रै सडक निर्माणको काम सम्पन्न भएको छ । निर्माणको जिम्मा पाएको कम्पनीका तर्फबाट प्रभावकारी जनशक्ति व्यवस्थापन स्थानीय बासिन्दासँगको समधुर सम्बन्ध, स्रोत र साधनको परिचालनमा प्रयाप्तता , सरकारी निकाय तथा अन्य सरोकारवालाहरुको आबश्यक सहयोगका कारण पनि समयमै गुणस्तरिय सडक निर्माण सफल भएको देखिन्छ । अध्ययनका क्रममा हामिले निर्माण कम्पनीका जिम्मेवार व्यक्तिहरुसँग पनि संवाद गरेका थियौं । उहाँहरुका अनुसार परामर्शदाता कम्पनी र आयोजना कार्यालय को तर्फबाट पनि प्रयाप्त सहयोग भएकै कारण पनि तोकिएकै समय अवधिभित्र काम सम्पन्न भएको जवाफ पाइएको थियो । निर्माण कम्पनीले प्याकेजिङ गरेर चरिकोट देखि जिरी सम्म पुर्वाधार निर्माण र कालोपत्रे गर्ने कामलाई सुक्ष्म ढंगले जनशक्ति परिचालन गरेको थियो । सुरुवाती चरणमा कम्पनीले चरिकोटदेखि तामाकोसी बजारसम्म मात्रै माटो काट्ने र अन्य स्ट्रक्चर निर्माणको काम अघि बढाएको थियो जसका कारण वर्षातको समयमा पुरै सडक हिलाम्मे नभइ एक खण्डमा मात्रै सामान्य असहज भएको थियो । माथिल्लो खण्डको स्तरोन्नती सकेपछिमात्रै तामाकोसी जिरी खण्डमा काम सुरु गरेको थियो । जसका कारण उक्त सडक भएर यात्रा गर्ने तमाम यात्रुहरुलाई निकै सहज भएको थियो ।
कोभीडले पारेको प्रभाव
सडक निर्माणको सुरुवात भएसँगै दोस्र्रो वर्ष अर्थात २०७६ अन्त्यतिर मुलुकभर महामारीको रुपमा सुरु भएको कोरोना भाइरस अर्थात कोभिड महामारी बाट नेपाल पनि अछुतो हुन सकेन । सामाजिक दुरी , स्वास्थ्य सतर्कता तथा उच्च सावधानी अपनाउनुपर्ने बाद्यताका कारण मुलुकका ठुला विकास आयोजना र धेरै मानिसहरुको भिडभाड हुने क्षेत्रहरु नराम्रोसँग प्रभावित भए । त्यसको असर यो सडकले पनि व्यहोर्नुपरेको थियो । सडक निर्माणले गति लिएकै समय अर्थात हिउँद यामको चैत बैशाखको समयमा प्रवेश गरेको महामारीले सडक निर्माणको कामलाई नराम्रोसँग प्रभाव परेको थियो । कोभीड संक्रमणका कारण कार्यरत मजदुर तथा कर्मचारीहरुलाई घर पठाउनुपर्ने अवस्था आयसँगै सडक निर्माणमा केही समय ढिलाई भएको थियो । त्यो सँगै महामारीले उग्र रुप लिएपछि दोस्रो र तेस्र्रो वर्ष पनि अवस्था उस्तै रह्यो । पहिलो कोभिडमा सडक आयोजनामा कार्यरत मजदुर हरुलाई संक्रमण नभएपनि दोस्र्रो र तेस्र्रो वर्ष भने कर्मचारी र मजदुर समेत संक्रमणको चपेटामा परे जसले गर्दा झनै प्रभाव परेको थियो । तैपनि निर्माण कम्पनीले उच्च सतर्कता अपनाएरै भएपनि काममा निरन्तर दिइरहयो र त्यसको परिणामस्वरुप आज समयमा सडक निर्माण सम्पन्न भएको छ । कोभिडका कारण सडक तोकिएको समयमा पुरा हुन केही समय लाग्यो । तर पनि सतर्कताका साथ कोभीडका बिच लामा कन्ष्ट्रक्सनले काम गरेको देखियो ।
स्थानीयलाई काममा प्राथमिकता
दोलखाको सदरमुकाम चरिकोटबाट जिरी सम्म तिन ओटा गाउँपालिका पर्छन् । यो सडक आयोजनामा कार्यरत निर्माण कम्पनीले लामोसाँघु जिरी सडक सुधार आयोजनाको कार्यालय संगको समन्वयमा स्थानीयलाई काममा प्राथमिकता दिएको देखियो । चरिकोटबाट जिरी सम्म पुग्दा निर्माण अवधीमा पेटी ठेक्का लगायतमा स्थानीयलाई प्राथमिकता राखेको देखिन्थ्यो । आयोजनास्थलमा कार्यरत मजदुर र श्रमिक समेत आधा भन्दा बढी स्थानीय नै थिएन ।
सडकमा बलियो प्रबिधि
सडकमा डबल बिट्युमिन सफेसमेन्ट ट्रिटमेन्ट प्रविधिबाट कालोपत्रे भएको छ । अन्यत्र समेत यो प्रविधि प्रयोग भएपनि सफल भएको थिएन । तर यो सडकमा सफल भएको देखियो । प्राविधिकहरुका अनुसार यो प्रविधिले सडकको टिकाउमा असाध्यै ठुलो मद्धत पु¥याउछ । यस्तै मोडहरुमा तिन पटक सम्म यो प्रविधि अपनाएको कारण बलियो देखिएको छ । सडक बिभागको मापदण्ड अनुसार सडक बोर्ड संग सम्बन्धीत सबै मापदण्ड पुरा गरिएको छ । बजार क्षेत्रमा फुटपाथ बनाईएको छ भने खोलाखोल्सीहरुमा ब्यबस्थित कजवे निर्माण गरिएको छ । भल कटाउने संरचनाले सडक व्यवस्थित बनेको छ । सडक डिजाईन गर्दा आकर्षक ढंगले बनाईएका नालाहरुका कारण भल बाढी नियन्त्तणमा पनि ठुलो सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।
अनि चरिकोट संग नजिकियो जिरी
सडक निर्माण अवधीभर सुन्दर पर्यटकीय नगरी जिरीको सदरमुकाम चरिकोट संग सम्पर्क टुटेको झैं भएको थियो । राजधानी काठमाण्डौ जान सदरमुकाम चरिकोट हुदै जाने जिरी बासी खिम्ती हुदै मन्थली निस्केर विपी राजमार्ग प्रयोग गर्दै आएका थिउए । राजधानीबाट घुम्न आउने पर्यटकलाई सास्ती थियो । निर्माण अवधीभर जिरीबासी आकस्मिक काम बाहेक चरिकोट पुग्दैनथे । अब भने १ घण्टामै जिरी आउजाउ गर्न मिल्ने गरि सडक तयार भएको छ । जिरीका बासिन्दा माछा खान तामाकोशी बजार आउन थालेका छन् । सदरमुकाम चरिकोट आउजाउ सहज भएको छ ।
बिस्तारै लयमा फर्कियो दोलखाको पर्यटन
खाडीचौर –मुडे डेढ बर्ष अघि नै सकिएको छ । मुडे–चरिकोटमा कालोपत्रे अन्तिम चरणमा छ । राजधानीबाट हिडेका यात्रु सजिलै गरि ४ घण्टामा चरिकोट आईपुग्न थालेका छन् । यो सडक बनेपछि केही बर्ष देखि अस्तव्यस्त बनेको दोलखा जिल्लाको पर्यटन बिस्तारै आफ्नो लयमा फर्किएको छ । राजधानी जाने आउने यात्रुलाई सहजता भएको छ । नागरिकको जिवनस्तर बिस्तारै माथी उठ्न थालेको छ । चरिकोट, कालिञ्चोक सहितको स्थानका होटलका कोठाहरु पाहुनाले भरिभराउ हुन थालेका छन् । माथिल्लो तामाकोशी सकिएको छ । अन्य बिद्युत आयोजनाहरु समयमै सम्पन्न हुन थालेका छन् । सडकका कारण चर्को बनेको मुल्य नियन्त्रणमा आएको छ । बिरामीहरुलाई काठमाण्डौ पु¥याउन सहज सडक मार्ग बनेको छ । समयमै सम्पन्न भएपछि जिल्लाबासी खुसी भएका छन् । जसले लामोसाँघु–जिरी सडकको नेतृत्व सम्हाले
२०७१ सालमा ठेक्का लागेपछि यो सडकको कार्यालय सिन्धुपाल्चोकमा खुल्यो । चरिकोटमा समेत सम्पर्क कार्यालय थियो । यसका शुरुका आयोजना प्रमुख केदार नेपाल थिए । नेपालको सरुवा भयो । उनी पछि डिभिजन सडक कार्यालय चरिकोटका तत्कालिन प्रमुख धर्मेन्द्र झालाई बिभागले यो सडक आयोजना समेत हेर्न गरि आयोजना प्रमुखको जिम्म्मेवारी दियो । झा पछि बिभागबाट दिप बाराही आयोजना प्रमुखका रुपमा खटिए । बाराही पछि अख्तियारबाट कृष्णराज पन्त आयोजना प्रमुखका रुपमा खटिएर आए । उनले ठेकेदारलाई कार्बाही गर्ने प्रक्रियामा निकै ठुला निर्णयहरु समेत गरेर कार्बाही तह सम्म पु¥याए । पन्त पछि ईन्जिनियर ईश्वरराज कार्कीले निमित्त आयोजना प्रमुखका रुपमा जिम्मेवारी सम्हालेका छन् । कार्कीको नेतृत्वमा यो सडक स्तरोन्नत्तीको काम सम्पन्न हुदैछ । 
